Żydzi

Nie ma już w Sejnach Żydów. Nasi rówieśnicy często nie mają świadomości, że Sejny były kiedyś miasteczkiem żydowskim. Dzisiaj po Żydach zostało niewiele -budynek  synagogi, szkoły talmudycznej, liceum hebrajskiego i pare drewnianych domków. Na szczęście w pamięci starszych ludzi ONI są. Chętnie zbieramy opowieści o dawnych sąsiadach, bo pamięć jest czymś najważniejszym, bez której nie da się zbudować przyszłości. A oto trochę historii: Historia Żydów sejneńskich Do Sejn Żydów sprowadzili dominikanie już w 1768 roku w nadziei na ożywienie gospodarcze miasta. Przywilej na osiedlenie uzyskali Żydzi w 1787 roku, 4 lata później mieszkało tu 72 Żydów, a w 1769 roku już trzykrotnie więcej. Gmina rozwijała się w niebywałym tempie i w 1828 roku na 3514 mieszkańców liczono w Sejnach 2036 Żydów. W latach 80-tych XIX na ok. 4500 mieszkańców Żydzi stanowili około 75 procent. W 1897 roku liczono tu 3300 Żydów, ale już w okresie międzywojennym tylko – 817 starozakonnych. Pierwszą drewnianą bóżnicę fundować mieli sami dominikanie. Według tradycji, jeden z bardziej znanych dominikanów – przeor Bortkiewicz – miał nieść tablice mojżeszowe, zawierające 10 przykazań. Miało to miejsce podczas otwarcia bóżnicy w 1788 roku. Kolejną okazalszą bóżnicę wzniesiono w 1885 roku. Koszt budowy wyniósł niebagatelną kwotę – 12000 rubli. Dla porównania Wielka Synagoga w Białymstoku wzniesiona w latach 1909-1913 kosztowała 40 000 rubli. Do 1939 roku funkcjonowały tu dwa cmentarze żydowskie. Oba w południowej cześci miasta, przy trakcie na Olszankę, tu też znajdowała się dzielnica żydowska. Cmentarz starszy z końca XVIII wieku do naszych czasów się nie dochował, drugi zaś z lat 30-tych XIX wieku istnieje w szczątkowej formie. Tomasz Wiśniewski:”Żydzi na Suwalszczyźnie”, IKS, 89 nr 2/3/4/5 Józef Adelson: Zarys dziejów Żydów w Sejnach Pierwsze dowody istnienia skupiska żydowskiego w Sejnach datowane są na koniec XVII wieku, Z tego okresu pochodziły najstarsze inskrypcje na nieistniejących już nagrobkach cmentarza żydowskiego. W 1768 roku dominikanie zezwolili na zbudowanie bożnicy. Od tego czasu rozpoczyna się szybki proces zwiększania się ludności żydowskiej w mieście, która na początku XIX wieku stanowi ponad 50% mieszkańców i przez cały wiek waha się od 1800 do 2400 osób. Emigracja końca XIX i początku XX wieku powoduje znaczny spadek liczebności tej ludności. Przyczyny tej fali emigracyjnej były natury ekonomicznej. Ubóstwo było tak duże, że miejscowi Żydzi nie mogli sobie poradzić z utrzymaniem synagogi. Bieda panująca wśród ludności żydowskiej powodowała emigrację, tak że Sejny stanowiły raczej „stację postojową” dla jednego pokolenia w drodze ze wschodu na zachód. Według danych ostatniego przedwojennego spisu powszechnego z 1931 roku Sejny zamieszkiwało 819 Żydów, którzy stanowili 24% wszystkich mieszkańców miasta. Trudnili się oni głównie handlem, płodami rolnymi i leśnymi oraz rzemiosłem. Po zbudowaniu Kanału Augustowskiego wielu zatrudniło się jako robotnicy leśni przy transporcie i obróbce drewna……… W listopadzie 1939 roku deportowano 817 Żydów na Litwę. Po zajęciu w 1941 r. tych terenów przez Niemców zostali zamordowani. (…) W okresie okupacji hitlerowskiej niewielka część Żydów sejneńskich uratowała się na terenie ZSRR, jeszcze inni zginęli w obozie koncentracyjnym na Majdanku, nieliczni byli w partyzantce radzieckiej i po wojnie opuścili Polskę. W ten sposób nastąpił kres prawie 300 -letniego skupiska żydowskiego w Sejnach Rabini sejneńscy od 1838 roku – do 1844 roku – Judel z Heszel Bachrach 0d ? – do 1846 roku – Jehuda Baruch od 1864 roku – do ? – Mojżesz Icchak Awigdor od 1885 – 1905 rok – Mojżesz Becalel Luria od 1909 roku – ? – F. Epsztain od ? – do 1920 roku – N. Kalijadycki od 1921 – 1929 – Izaak Rajcer od 1930 – 1938/1939 – Morduch Rogow Dane te ustalone zostały na podstawie zgromadzonych nielicznych materiałów oraz wywiadów z odwiedzającymi Sejny potomkami Żydów sejneńskich.